Poštovane kolege, prijatelji naučne misli, dragi saradnici!
PUBLIKOVAN ČASOPIS HISTORIJSKI POGLEDI//HISTORICAL VIEWS, god. V, br. 8, Tuzla 2022, 495 str.
Sa zadovoljstvom možemo objaviti da je časopis “Historijski pogledi”, br. 8, dostupan u Printanoj verziji i Online.
I ako su se događaji iz Drugog svjetskog rata zbili prije 80 godina i danas je ta tematika aktuelna i pobuđuje pažnju historijske nauke. Na to ukazuje i činjenica da je u skorije vrijeme provedeno nekoliko zahtjevnih istraživanja, koja su rezultirala značajnim historijskim publikacijama. U povodu 80. godina od početka Drugog svjetskog rata, Centar za istraživanje moderne i savremene historije Tuzla je organizirao Međunarodnu naučnu konferenciju posvećenu ovoj tematici. Rezultati navedene Konferencije čine osnovmi sadržaj ovoga 8 (osmog) po redu časopisa Historijski pogledi. Smatramo da je pred čitaoce jedno zanimljivo i sadržajno štivo od 17 članaka, nekoliko prikaza i izvještaja.
Osim tematike vezane za Drugi svjetski rat u ovom broju časopisa u nekoliko radova zastupljena je zanimljiva historijska tematika vezana za ranije periode bosanskohercegovačke prošlosti. Upravo časopis počinje sa iznimno važnim prilogom vezanim za iseljavanje kršćana iz Bosanskog ejaleta u vremenu i neposredno nakon Velikog Bečkog rata (1683-1718), u kojem su na osnovu izvora prvoga reda doneseni detaljni podaci o procesu i načnu samog iseljavanja, te broju i mjestima u kojima je naseljeno kršćansko stanovništvo iz Bosanskog ejaleta u navedenom vremenu. U posebnom radu su iznesene veoma važne činjenice vezane za sudbini bosanskohercegovačkih muhadžira u Sandžaku u vremenu (1878-1912). Ukazano je na uzroke i posljedice tih migracija po bosanskohercegovačko društvo, te predočena surova sudbina koja je pratila bosanskohercegovačke muhadžire u sandžaku. Zanimljiv istraživački sadržaj odnosi se na umjetnost i tipologiju ženskih nišana sjeverne i sjeveroistočne Crne Gore.
Tematika Drugog svjetskog rata otvorena je zanimljivim i za bosanskohercegovačku historiografiju novim sadržajem vezanim za egzistiranje muslimanske zajednice u Mađarskoj (1920-1945). U samom radu, na osnovu validne historiografske osnove doneseni su dragocijeni podaci o naznačenoj temi. I rad o ulozi Italije u junskom ustanku 1941. godine na području Hercegovine, donosi nam jedno novo gledište na ovaj period Drugog svjetskog rata na području ove regije. Stajališta u radu su rezultat konsultovanja brojne relevantne literature i novih historijskih izvora prvoga reda. Zanimljivi historijski sadržaji vezani za Drugi svjetski rat prezentovani su i drugim radovovima, tretirajući raznovrsnu tematiku nacionalne i regionalne provenijencije. Da i nakon 80. godina od početka Drugog svjetskog rata postoje brojna otvorena pitanja i različito gledanje ovog perioda prošlosti. Pokušaj revizionističkog sagledavanja i zloupotreba historije, ukazuje rad vezan za revizionističke poduhvate od strane bugarske historiografije prema događajima iz ovog perioda prošlosti Sjeverne Makedonije. O položaju Albanaca na Balkanu tokom Drugog svjetskog rata veoma zanimljivo piše koleginica iz Bugarske, pri čemu se iznose nova i objektivna stajališta o ovoj historijskoj tematici. Temeljit i sadržajan pravno-historijski osvrt dat je na temu: Genocid(i) u Drugom svjetskom ratu-ka Konvenciji o genocidu (ishodišta, definiranja, procesuiranja), pri čemu je ukazano na posljedičnost počinjenih zločina, njihovo sankcionisnje te je povučena paralela zločina počinjenih u Drugom svjetskom ratu sa zločinima i genocidom počinjenim nad Bošnjacima Srebrenice 1995. godine. Zanimljivo je tretirana tematika vezana za zločine i stradanja stanovništva na širem području Tuzle u Drugom svjetskom ratu. Kroz poseban historijski sadržaj predstavljen je boravak 18. Hrvatske NOU brigade u Posavini u proljeće 1944. godini. U posebnom sadržaju data su promišljanja vezana za djelovanje i uticaj jugoslovenskih komunista u ovom važnom historijskom periodu. Jedan rad književno-historijskog sadržaja vezan je za osvrt na muslimansku književnost koja je nastajala u vrijeme uspostave vlasti i egzistiranhja NDH.
Nekoliko radova u ovom broju časopisa Historjiski pogledi, odnose se na noviju bosanskohercegovačku prošlost. Tako je veoma detaljno, sa puno zanimljivosti, korištenjem historijskih izvora koji se odnose na presretnute telefonske razgovore između srpskih političara u vremenu 1991-1992. godine, tretirana važna tematika iz ovog perioda bosanskohercegovačke prošlosti. U posebnom radu na zanimljiv, veoma analitičan način, prezentovana je tematika koja se odnosi na stavove srpskih političara o jeziku u Bosni i Hercegovini u vremenu od 1991-1995. godina itd.
U ovom broju časopisa Historijski pogledi predstavljena su i približena naučnoj javnosti dva važna historiografska sadržaja: Osmanski vojni pohod na Crnu Goru 1876-1878. i Ubijeni i protjerani: Promjena u etničkoj strukturi stanovništva Bosanskog podrinja od 1991. do 2013. godine pod uticajem rata protiv Bosne i Hercegovine. Riječ je o dva naučno-istraživačka projekta koja se odnose na iznimno važnu historijsku tematiku bosanskohercegovačke i prošlosti okruženja.
Ovaj broj časopisa je obogaćen i sa dva izvještaja, jedan se odnosi na okrugli sto Tuzlanska Kapija – ubijanje mladosti 1995. Nekažnjeni ratni zločin, a drugi Heroine odbrane Bosne i Hercegovine, te izvještajem koji se odnosi na Aktivnosti Centra za istraživanje moderne i savremene historije u 2021. godini.
Držimo, da prezentovani sadržaji u časopisu Historijski pogledi br. 8. daju osvrt na važnu historijsku tematiku vezanu za Drugi svjetski rat, da su u dobroj mjeri inovativni, zasnovani na bogatoj historiografskoj osnovi te predstavljaju značajan doprinos historijskoj nauci u Bosni i Hercegovini.
Stoga očekujemo da će i ovaj broj časopisa pobuditi interes, prije svega historijske, ali i šire javnosti. Za ovakvu strukturu časopisa Historijski pogledi br. 8. zahvalnost dugujemo autorima priloga, kao i uredništvu časopisa.
Zahvaljujemo se svim autorima radova, saradnicima, kolegama, prijateljima i donatorima koji su zaslužni za štampanje osmog broja Historijskih pogleda. Pozivamo kolege historičare, te naučnike i stručnjake iz srodnih nauka na saradnju, da svojim člancima iz moderne i savremene historije daju doprinos izlaženju narednih brojeva časopisa Historijski pogledi.
https://cimoshis.org/HISTORIJSKIPOGLEDI8.pdf
https://doi.org/10.52259/historijskipogledi.2022.5.8